Vervolg Bladeren Voorafgaande Publicaties:
Zeggen wat
vanzelf spreekt Contact Overzichtsbladzijde
Niels Helsloot Niels Helsloot

 


Niels Helsloot, 'Zeggen wat vanzelf spreekt, Taal en subjektiviteit in Pêcheux' diskoerstheorie', in: Krisis 17, 1984, pp. 76-77.
Hoofdstuk 4, De discourstheorie als tegendiscours, paragraaf 4.2.
© 1984, 2003 (gewijzigde spelling)

 

Ontidentificatie van het subject

Om aan het interdiscours te kunnen ontsnappen, onderscheidt Pêcheux naast de identificatie en naast de tegenidentificatie nog een derde mogelijkheid: ontidentificatie (disidentification). Het subject zou door die mogelijkheid een niet-subjectieve positie in kunnen nemen (p. 156-9). Vanuit zo'n niet-subjectieve positie is een veel verdergaande kritiek op het interdiscours mogelijk dan vanuit de zich altijd corrumperende tegenidentificaties. De mogelijkheid van ontidentificatie is dus van centraal belang voor een fundamenteel verzet tegen de door het interdiscours als neutraal voorgestelde machts- [p. 77:] verhoudingen. Maar als een ontidentificatie mogelijk is, dan moet dat gebeuren door een aanspreking waardoor subjecten zich losmaken van elke ideologie. Pêcheux ziet deze ontidentificerende aanspreking (enigszins paradoxaal) als een "subjectieve toeëigening" van de verworvenheden van ideologische formaties als de materialistische wetenschap en de proletarische politiek.
   De identificatie binnen deze formaties moet op een paradoxale manier tegen zichzelf inwerken, zodat ze op een of andere manier precies dezelfde inhoud oplevert als het proces zonder subject (p. 183-196). Misschien kun je zeggen, dat ontidentificatie een tegenidentificatie is die zo uitwerkt, dat zelfs de basis voor iedere identificatie (namelijk het zich identificerende subject) in haar of zijn maatschappelijke en historische bestaansvoorwaarden wordt gezien (alsof het die altijd al had!). Maar omdat een volledige ontidentificatie daarbij niet plaatsvindt (het bestaan van de bestaansvoorwaarden van het subject wordt voorondersteld), blijft onduidelijk hoe er op dit moment van de geschiedenis een gezichtspunt zou kunnen ontstaan dat geen gezichtspunt van een subject is [18].
   Echte wetenschap en fundamenteel verzet kunnen best een proces zonder subject zijn, maar daar komen we als subjecten niet via een achterdeurtje in. Verzet tegen de "heersende" ideologie valt niet als wetenschappelijk te rechtvaardigen. Zolang mensen streven naar de "objectiviteit" van een proces zonder subject, blijft het feit dat ze zichzelf onvermijdelijk als subject herkennen, een onoverkomelijke belemmering in hun strijd.

 
Begin van de bladzij

Verwijzingen
p. 83   18.   Zelfs "gek" worden (betekenisverleningen laten verglijden zonder je vast te leggen) plaatst je in de maatschappelijk zeer beperkende subjectvorm van "gek".


Begin van de bladzij

www.nielshelsloot.nl